María del Portal Emiliana Panisse Ferrer –familiarmente Maruxa– naceu na Coruña no seu dunha familia liberal e ilustrada que tiña as orixes paternas na Provenza francesa.
Comeza estudando no colexio do Pilar –a onde, como conta a historiadora Encarna Otero, había que levar a cadeira–, despois nas “Xosefinas” e máis tarde no Instituto Eusebio da Guarda.
Quería estudar Biolóxicas mais para non trasladarse a Madrid, decide finalmente cursar Químicas en Santiago. Na Universidade, relaciónase co círculo galeguista de Tenreiro, Francisco del Riego e Evelina Hervella. Alí coñece a que será a súa parella a partir de 1935, Enrique Ríos Suárez, comunista e licenciado en Químicas.
En setembro de 1937, rematada a carreira de Químicas, volve á Coruña. Aquí comeza a cursar Maxisterio e a impartir aulas, primeiro nas “Xosefinas” e logo na Academia de D. Ángel del Castillo. En 1941, remata Maxisterio e casa con Enrique Ríos Suárez, que daquela era socio dunha industria farmacéutica, con sede en Vilagarcía. A pesar de dispoñer de varias patentes, a industria farmacéutica fracasou e a parella trasládase a Compostela buscando unha saída laboral.
En Compostela, Maruxa traballa de mestra no colexio das Orfas e Enrique cursa Farmacia. No ano 1952 detéctaselle a Enrique Ríos unha grave enfermidade coronaria, feito que leva a Maruxa comezar a cursar Farmacia. Licenciada, en 1957, abre unha botica na rúa de Fonseca. A súa forma de traballo –ela mesma atende a botica– fai que pronto comece a ser coñecida como a “boticaria da liberdade”. Eran os anos da represión política, social e cultural do franquismo, especialmente duros para as mulleres, onde está prohibido o aborto e tamén o emprego de calquera método anticonceptivo que non fose o ogino. Maruxa, saltando as regras impostas polo goberno, comercializa na súa botica calquera tipo de anticonceptivo sen receita médica –pílula, preservativo…–. Trátase dunha actitude única en Compostela, unha mostra de apoio á libre decisión das mulleres de elixir cando e como queren ser nais, o cal leva a tranquilidade a moitas mulleres de todas as idades.
Para saber máis:
- María del Portal Panisse. A boticaria da liberdade, de Encarna Otero en Álbum de Mulleres.
- La boticaria que daba la píldora. La Opinión, 17 setembro 2017.
