No lugar onde medran as silveiras
e discorre a auga pola estrada
houbo antes un suco de sangue
inzando de nomes as cunetas:
A cuneta Camilo Díaz Baliño
segundo se vén de Santiago.
A cuneta Juana Capdevielle
segundo se vén dende A Coruña.
A cuneta do paseado anónimo
saíndo de Lugo a todas partes.(Claudio Rodríguez Fer)
Juana Capdevielle San Martín, intelectual, pedagoga e arquiveira, naceu en Madrid o 12 de agosto de 1905 e o seu cadáver aparecería nunha gabia de Rábade o 18 de agosto de 1936.
Estudou Filosofía e Letras en Madrid e entrou a formar parte do corpo de Arquiveiros e Bibliotecarios. Traballou como bibliotecaria na Facultade de Filosofía e Letras e no Ateneo de Madrid, gozou dunha licenza de estudos para pasar catro meses en Francia, Bélxica, Suíza e Alemaña. Á volta participou nas Primeras Jornadas Eugénicas Españolas de Genética, Eugenesia y Pedagogía Sexual, que tiveron lugar en Madrid en 1934 e contaron con intelectuais como Roberto Nóvoa Santos, Pío Baroja, Ramón J. Sender ou Hildegart. A súa conferencia versou sobre o problema do amor no ambiente universitario e nela rebateu as teorías de Nóvoa Santos e Sender, ao tempo que expuxo unha concepción do amor asentada sobre os postulados da valentía e da sinceridade, da liberdade e da consciencia.
Casa polo civil en Madrid o 23 de marzo de 1936 con Francisco Pérez Carballo, profesor universitario e político de Izquierda Republicana. Ao mes seguinte o seu home foi nomeado gobernador civil da Coruña e o matrimonio trasladouse a vivir a Galiza.
Co golpe de Estado do 18 de xullo de 1936 permaneceu xunto ao seu home ata o 20 de xullo, día en que se prepara a resistencia do goberno civil. Francisco Pérez Carballo foi aprehendido e executado o día 24 de xullo. Mentres o seu home está no cárcere ela foi detida e tamén encarcerada aínda que foi liberada poucos días despois e refuxiouse en Vilaboa (Culleredo), na casa do deputado de Izquierda Republicana Vitorino Veiga. Alí recibiu o 18 de agosto a orde de deportación que non lle deu tempo a cumprir, pois esa mesma noite foi detida de novo por membros da Garda Civil, sendo violada e asasinada atopándose o seu corpo ao día seguinte no Km.526 da estrada A Coruña-Madrid, no Monte da Gándara, ás aforas de Rábade (Lugo).
A biblioteca central da Universidade da Coruña leva o seu nome.
Para saber máis:
- Juana Capdevielle, bibliotecaria del Ateneo de Madrid. Comunicación de Clara Herrera Tejada.
- Juana Capdevielle, bibliotecaria represaliada. Edgardo Cavallero.